مطالعه ی پوشش زنان در نگارگری عصر صفویه و قاجاریه

این نوشته تحقیقی است در بررسی و شناخت لباس و پوشش زنان در نگارگری دو سلسله صفویه و قاجاریه که به این منظور سعی بر این شده که به تاریخچه ی مختصر و شیوه های نگارگری در این دوره ها پرداخته شود و با توجه به نگاره های این دو دوره با طراحی لباس و پوشش زنان آشنا شویم. هنر نگارگری ایرانی، از دیرباز تا قرن یازدهم ه.ق در خدمت مصور ساختن کتابها و نسخ خطی ادبی بوده است، به همین جهت، برای شناخت پوشش زنان به نگاره های قرن اول دوره ی صفویه، به این کتب مراجعه می نماییم؛ زنان در کتب ادبی شناسایی شده و پوشش آنها مورد توجه قرار می گیرد. زنان در نگاره ها جایگاه های مختلفی دارند و براساس مقامشان نوع لباس و پوشش آنها متفاوت است. از قرن یازدهم نگارگران استقلال بیشتری یافته و تصاویری جدا از نسخ خطی پدید آوردند که در آنها موضوعات روزمره و تک چهره زنان را ترسیم نمودند. در اواخر دوره ی صفویه و پس از آن در دوره ی قاجاریه با نفود بیش از حد فرهنگ و تمدن غرب در ایران تاثیرات فرهنگ غربی را به وضوح در لباسهای زنان مشاهده می کنیم که در نگاره های این دوره ها نقش بسته است. از نقاشان این دوره از جمله محمد زمان نگاره هایی بر جا مانده است که تصاویر زنان را با لباس فرنگی و گاه برهنه ترسیم کرده است البته در این میان بعضی نگاره ها هنوز هم رنگ و بوی ایرانی دارند و هویت زنان ایرانی را نشان می دهند. در دوره قاجاریه موضوعات نگارگری به واقعیات و زندگی روزمره نردیک شده و در ابتدای دوره قاجار نگاره ها کاملا ایرانی بودند و موضوعات آنها از جمله زنان در آن تصاویر غربی تصویر شده بودند. موضوع زن در نگاره های دوره قاجاریه به دلیل سفارشات درباری بیشتر زنان نیم برهنه ی رقاصه، نوازنده و کنیزکان زیبارو هستند ولی از اواخر قرن سیزدهم بتدریج با موضوعات واقع گرایانه مواجه هستیم و زنان عادی هم به تصویر کشیده می شوند که با توجه به بافت خاص اجتماعی و مذهبی آنها متفاوتند.